NAVO worstelt met reactie op Russische drones die luchtruim schenden

• 

  Christiaan Paauwe

  correspondent Midden- en Oost-Europa

• 

  Kysia Hekster

  correspondent NAVO

Bij de NAVO zijn grote zorgen over het toenemende aantal schendingen van het NAVO-luchtruim door Rusland. De Russen sturen drones bewust de NAVO-grens over om te kijken hoe het militaire bondgenootschap reageert, denken ze op het hoofdkwartier. Ingewijden zeggen tegen de NOS dat volop wordt gediscussieerd over de vraag hoe om te gaan met deze provocaties.

Zo kwam afgelopen weekend een Russische ‘kamikazedrone’ in Letland neer. “Ik dacht dat iemand op de motor langskwam”, zegt een inwoner tegen de Letse publieke omroep. “Het was eng, alsof iemand gas gaf, en toen een klap en stilte. Gelukkig viel de drone in een veld, niet ergens in een tuin of op een huis.”

Letse autoriteiten publiceerden na het incident foto’s van de neergekomen drone en bevestigden dat die geladen was met explosieven.

Wat deze drone te zoeken had duizend kilometer van het slagveld in Oekraïne, daar geeft Rusland geen antwoord op. En ook in Roemenië schonden Russische drones het luchtruim. Deze keer vlogen ze vanaf de Zwarte Zee het luchtruim binnen. Daardoor kwamen ze een stuk zuidelijker van de grens met Oekraïne in het Roemeense luchtruim dan tot nu toe. Roemenië stuurde uit voorzorg straaljagers erop af.

“Dit ziet Roemenië als een escalatie”, zegt de Roemeense militair expert Valentin Mateiu. “Normaal steken ze vanuit Oekraïne de grens over wanneer ze daar infrastructuur aanvallen.” Vooralsnog houdt hij er rekening mee dat het een technische fout kan zijn geweest van de Russen, omdat de politieke gevolgen groot kunnen zijn. “Als Rusland dit blijft doen, dan zullen Polen, Roemenië en de Baltische Staten de NAVO vragen om een gezamenlijke reactie”, zegt Mateiu. “Want we kunnen Rusland niet ons luchtruim laten gebruiken om oorlog te voeren.”

De Russische kamikazedrone die in Letland neerkwam, was er een van het type Shahed:

De incidenten vinden over het algemeen plaats wanneer Rusland aanvallen uitvoert op Oekraïense doelwitten aan de grens, zoals graanhavens op honderden meters van Roemeens grondgebied en energie-infrastructuur in de buurt van de Poolse grens.

In Polen is duidelijk dat de Russen het luchtruim gebruiken om de Oekraïense luchtafweer te omzeilen, ziet Mateiu. In Roemenië moet nog blijken of het gebruik van de zuidelijke route eenmalig was of een omtrekkende beweging net zoals in Polen.

Landen die grenzen aan Rusland en Oekraïne overwegen steeds nadrukkelijker om Russische drones en raketten uit de lucht te schieten. Roemenië is bezig met een wetsvoorstel dat het makkelijker moet maken om in vredestijd toch de luchtafweer in te zetten tegen drones en raketten.

Polen en Oekraïne werken aan een plan om dit al boven Oekraïens grondgebied te kunnen doen. De Poolse minister van Buitenlandse Zaken zei onlangs in een interview met The Financial Times dat Polen de plicht heeft om het eigen luchtruim te verdedigen en deze Russische wapens preventief uit de lucht te schieten boven Oekraïne. Al benadrukte de Poolse regering dat dit nog niet het officiële standpunt van het land is.

Binnen de NAVO zijn ze zeker nog niet zover. Voor de grote landen is dit vooralsnog een rode lijn, is achter de schermen te horen, omdat het een te groot risico op directe confrontatie met Rusland zou opleveren. Maar sinds het begin van de oorlog in Oekraïne is gebleken dat rode lijnen fluïde zijn. “Op politiek niveau blijft het Westen terughoudend, omdat de bondgenoten Poetin geen mogelijkheid willen bieden om verder te escaleren”, zegt Mateiu. “Maar ik denk dat dit moment uiteindelijk wel zal komen.”

Het alternatief, het tolereren van dit soort schendingen van het luchtruim, is voor de NAVO naarmate de incidenten zich opstapelen ook geen optie. Kern van het NAVO-handvest is het beroemde artikel 5. Daarin staat dat een aanval op één van de leden gezien wordt als een aanval op álle lidstaten. De landen zullen elkaar dan te hulp schieten. En dus is de vraag: wanneer is sprake van een aanval?

Tot nu toe beperkt de NAVO zich tot het veroordelen van de Russische schendingen. Maar het is een kwestie van tijd tot een drone met explosieven op NAVO-grondgebied neerstort en er doden vallen, realiseren ze zich bij de militaire alliantie. En dan zal er een duidelijk antwoord moeten komen.